1570 - Visita Amulio - Versione in latino
Anno 1570 - Visita pastorale del vicario del vescovo di Rieti Marcantonio Amulio (1506-1572) - Manoscritto in lingua latina tranne alcune piccole parti virgolettate - Tratto da: Archivio della diocesi di Rieti, visite pastorali, cartella n. 3 - Trascrizione e traduzione di massima (molte parti sono di difficile lettura) di Roberto Tupone - 14 maggio 2015
TRASCRIZIONE DOCUMENTO
Santa Maria di Colli unita S. Seminario
Eodem Die
Reverendum dominus Vicarius associatus est supra prosequens visitatione.
[Itinere/Item] visitavit Ecclesia ruralem Sancte Mariae de Colle, est unita Sancto Seminario Reatino licez fructus occupent ab alijs pro ut in memorialibus e meo bastardello, dicunt est cappellam Santi Martini, est male custodita, Altaria indigent paramentus, est maxime devotionis, presbiteri de Turano, ut aiunt, sepe illuc conveniunt processionalite ats et simili asserunt presbiteri de Sancta Natolia, ipsos processionats ad eà convenivi, et celebrant omnibus festivitatibus gloriosissime Virginis et singulis diebus dominicis quatragesima, et die Domini et Pascalis Resurrectionis, est als coopta et bene ornata parieti et porta, qua tamen sempter retinet aperta, Dominus mandavit amoveri Crucifixum pendes à ligno tectoris, constituit santesios cum assignatione fructum dictae ecclesiae pro celebratione missar dominicis diebus pro totum annum, et pro exornandis altaribus ad celebrandum, et retineri clausa extra tempus celebrationis maxime pro est campestis.
Item santesios constituit, Cesare Catini de Turano, et Baptistam Petri de Sancta Natolia cum facultate et potestatibus fructus dictae ecclesiae recuperandi, et recipiendi, et de eis, supradicta emnia et alia, ad utilitatem de ea ecclesiae faciendi, et inutilia pro termicten omni meliori modo.
Sancta Anatolia
Eodem die
Pervenit ad ecclesiam Sanctae Natoliae, quor est extramenia decti Castri Sanctae Anatoliae, Abbatia nuncupata, adest Abbas cum tribus canonicis est ecclesia parochialis, et in ea seppelliunt corpora defunctorum, est Abbas dominus Vincentius Innocentij, canonici dominus Berardinus Ciattus, dominus Novellus Dominici, et dominus Joannes Berardinus Magistri Marij, Dominus mandavit sub pena excois et privationis suor beneficios exhiber titulos omnius suor beneficior, et [trans] testimoniales suor ordinum, similiter et inventarium bonos mobili una, et stabilium.
Dominus interrogavit an haberent aliquas constitutiones et modum d'esercitendi, respondit, non havemo constitutioni, ma servemo una edogmada per uno, e ciascuno dice la sua messa ogni dì de la sua edogmada, et li giorni di domenica e di altre feste solenne, convenimo tutti insieme a la messa cantata e rare volte è, che non dichiamo tutti la messa, e solemo ancora i giorni solenni cantar il vespro, e gli altri giorni di festa, leger il vespro e io pieta.
Interrogatus di administratione et cura animas, respondit, la facemo tutti insieme secondo che siamo chiamati.
Interrogatus quomodo destribuat fructus dicte ecclesie et cuius conditionis sint, respondit ognuno ha la sua prebenda destinata, de le possessioni, et de le decime e de alcune altre elemosine ne facemo cinque parti, due per l'Abbate, et una per uno per li canonici.
Interrogatus de valorem, respondit, son tanto poche ch'è una vergogna a dirlo, et apena arriva ad 01 some per uno l'anno per canonico
In ecclesia ipsa non retinent Santissimum Sacramentum, sed retinent ecclesia Sancti Nicolai intra castrum, et est unita dictae Abbatiae.
Altarem Maius est consecratum, estat immago gloriosissime Virginis in eminenti scultura, et supra parvulus Crucifixus. Supra eo retinent tres tobaleas sordidae, et pallium corei deaurati cum immagine Sancti Sebastiani, Dominus mandavit purgari tobalias, super eo sunt duo candelabra lignea.
Item vidit Altarem Sancti Sebastiani, quod est in cappella à manu sinistra Altaris Maioris, qua est clausa cancellis ligneis, supra Altare est statua Sancti Sebastiani, et ornata varijs picturis est in ea societas Sancti Sebastiani predicti pro dant elemosinam celebrant ad eos libitum: est interogandus Don Novellus on ipse fuerit rector dictae cappellae, et a fructus et quo modo destribuant, et an habeat paramenta necessaria ad celebrandum.
Item vidit altar à latere dextero sub invocatione Sancti Salvatoris et consecrationis ecclesiae, ac etiam Sancte Mariae translatae est medii cappellae Sancti Sebastiani, cuius est rector dominus Berardinis Ciattus. Dominus mandavit exiberi titulum ut supra.
Item visitavit altarem sub invocatione Sanctae Mariae Virginis à latere sinistro Altaris Maioris, est rector dominus Novellus Dominici.
Item vidit cappellam Sanctae Anatoliae, quod est saccellum cincunsettum lignes cancellis, est unita Abbatiae.
Item altarem Sancte Luciae translatum ad altarem Sanctae Mariae de Laureto est rector Abbas Vincentius.
Item altarem Sancti Andreae, traslatum ad altarem Maius, est rector dominus Berardinus magistri Marij, habet quasdam possessiones in bonis.
Vidit parietem fuisse reparatam ac etiam tectorium.
Campanile habet duas campanas et intus est una parva. Corpus ecclesiae satis magnum et indecentis forma, sed valdi indiget tabulatu et fieri sepulturas in [2] navatis ad parietes porta est bene clausa.
Et [ga/proa] in ea nostra retinent mobilia pro loci suspitionem. Dominus [recessit ero] emet etiam ia 24:hora.
Vidit infra in hoc signo # remittes am ecclesiam di Cartorio.
Sancti Nicolai
Die 27 augusti
Visitavit ecclesiam Sancti Nicolai intus castrum, vidit Santissimum Sacramentum quod retinet in Altari Maior, in tabernaculo d'aurato et in custodia argentea fulgitam corporale et à lateribus adsunt duo Angeli lignei d'aurati cum candelabris. Dominus laudavit.
Postea visitavit olea sancta quae retinent in fenestella sub clave prope dictum altarem. Dominus laudavit.
Item visitavit fontem baptismalem quo retinet in cappella Sancti Joannis. Dominis laudavit, et mandavit cooprivi sacrarium.
Item non fuissi comptas sex tobaleas.
In baptismatibus invenit cuppam terrae non fuit provisum de ampulla vitrea.
Et vidit reliqua fuisse [adimpleta]. Dominus Deo gratias egit et volens cum eis [mituis/mitius ager/agens] prorogavit terminum unius mensis sub paena scutor 25 et in subsidium exco[n]is.
[Pag.210]
Interrogavit de focularibus, respondit: sonno fochi 115, anime 600. An essent omnes confessi et communicati respondit: si. Dominus Deo gratias egit et mandavit describi omnes ante accedant ad Santissimum Sacramentum pro communioni.
Mandavit fieri confessatoria duom secundum usum romanum et uni missale novum prout ex motu proerio, Alter 2 ecclesia Sanctae Natoliae, et alterum ecclesiam Sancti Nicolai.
Nota: pro fuit factum mandatum domino Berardino magistri Marij de Sancta Anatolia ad informandum, cum inserviat. Dominus secularibus constituz in sacris et habeat plura beneficia, et possident sine titulo beneficium Sancti Pauli de Spedino, ut aiunt.
Spedino, Sancti Pauli di Spedino, unita S. Seminario
[Tralasciate Pag. 210b, 211: Visita delle chiese di Spedino: S. Paolo, Sant'Andrea.]
S. Maria de Briccia Sicca, Vacat
Die 28 augusti LXX [1570]
Dominus discendes à castro Spedini in ituner visitavit ecclesiam Sanctae Mariae de Briccia Secca quae est ruralis sine cura, et in campestri loco quae ad presens vacat pro privationem à Reverendo domino Stephano Castellano [vic] [gnali/pronali] ob confidentiam, cum Bullae cantarent in personam domini Simeonis Constantii de castro Corbarij ipso ignorante et fructus fuerunt procepti ò domino Joi Catino de Colle Fecato et aliquam fructus sunt poenes colonos sequestrati pro eundem dominus vicarius pro ut in actis.
Fructus unius salme de grani in circa pro quolibet anno.
Ecclesia ipsa esta aperta et de facili possunt entrari bestie, deficit parsa hostij, riti dises opertum et ex omni partibus indiget restauratione. Dominus mandavit refici porta er semper retineri clausam extra tempus celebrationis.
Item provideri pro quando celebrant [presertimi] festivitatibus Dive Mariae, et monu.
Reverendus Don Franciscum Antonium Maruccum ibidem presentem ea omnia executioni trader ex fructibus preteritis et sequestratis ut supra.
Sancti Atanasij
Item eodem instanti visitavit ecclesiam Sancti Atanasij sive Sancti Liberatoris site in conspectu dicte ecclesiae Sanctae Mariae, que est ad devotionem populi castri Spedini, et nihil habet in bonis. Porta erat aperta. Dominus mandavit dari operas per supradictus Reverendum Dominum Franciscum Antonium portam ipsa reactari, et clausa semper clave retineri extra tempus celebratione fiat stabulum bestiari.
Remittenda ut supra ad hoc signum #
Ecclesia Sancti Laurentij de Cartorio
[... nota poco leggibile: nihi visitata, et unus canonicatus vacat pro privatione R. D. Stefanum Castellanum, perut in actis ...]
Die 27 augusti LXX (1570]
Dominus summo mani discendes à castro Sanctae Natoliae associatus à Reverendo Don Francisco Antonio Marocco Vicario foraneo meq I. Pervenit ad ecclesiam Sancti Laurentij de Cartorio quae pro ut appart nunq fuit visitatibus tum maxime pro loci asperitatem, cuius est rector et abbas dominus Novellus de Sancta Anatoglia, et sunt duo canonicos alter penes Abbatem Vincentium de Sancta Natoglia, et Abbate Bernardinum Cole Ciatti, et audita missa letta pro predictum dominus Novellum Abbatem er habito completi sermone pro eiunde dominum Vicarium ad populum. Visitavit altar Maius sub invocatione Sancti Laurentij quod non est consecratibus, sed habet altarem portatile. Item vidit tobalens tres et
Curatus sine partoleus prefatus nunq residet in de ea ecclesia, und horens dicti castri de [heis-ter] conquesti fuerunt de mala administrata cura et pro quando[p] percunt ac merritur sine baptismati et alijs sacramentis, et non possunt accedere ad castrum Sacnte Anatolie in necessitatibus pro a distant per duo miliaria er est via aspra et difficilissima, vidit unam planetam sericam coloris lionatibus. Item vidit unum calicem cum patena. Unum calix habet cuppam argentea en cuius medio est ab utroque later macula et fractura pro domino maxime displicuit, et ex nunc in totum ipsum esacravit in cusando contunatim prefacto dominis Novellis.
Dominus mandavit refici dictus calicem. Item provideri ad minus sex tobaleas, pro dicto altarem. Item fieri scabellum ligneum. Item fieri tabulatum ad minus usque ad locum pro ipsum vicarium designatum. Item provideri de tabernaculo d'aurato et custodia argentea pro retinea Santissimum sacramentum et pro ante semper ac perpetuo sit lampa accesam. Item provideri corporalia et purificatoria decentia, ac etiam 4 ampullas vitros adminus. Item duo candelabra decentia. Item baldachinum et lanterna pro deferendo Santissimum Sacramentum ac infirmos ac etiam tintinabulum. Item aliam planetam pro dies ferialis.
Parrochiani sunt in focularibus quindicim, anime vero centum in circa. Fructus 4 salmas grani pro quolibet anno in circa.
Item fieri fontem baptismalem ad istar illius siti in ecclesia Sancti Nicolai in castro Sanctae Anatoliae, nec non tria vascula stanea tertiu in separatum pro oleis sanctis quae retinent sub clave. Item caldarellam pro aqua sancta.
Ecclesia Sancti Nicolai
Post hac visitavit ecclesias Sacnti Nicolai parum distant a supradicta ecclesia Sancti Laurentij quae simili est parrochialis et habet quinque focularia de dictis quindicim, et est sic constructa loco ecclesiae Sancti Leonardi qua est sub cripta aspera posita ad monte ut in hac facilius celebrant, et substineat curam animar ferit [bn] inventi aperta et sine porta et altarem spoliatum, et ipsa ecclesia constituta omnibus bonis et vix coopta et in ea est rector Abbas Berardinus Colae Ciatti de Sancta Natolia que nunq ad ipsam accedit. dominus mandavit provideri de uno calice, et de omnibus alijs supra descriptis pro ecclesia Sancti Laurentij tabernaculo, baldachino, et lanterna exceptis et attenta supradictos rector domini Novelli, et domini Bernardini Marii contumacia tum ppno factam residentiam, et mala [animas] administrationem, calice fracto, et sordidis paramentis. Dominus mandavit ipsos et quolibet ipsos citari ad dicendum et allegandum eam quar non debeant privari de dictis beneficijs et est in opinione unum tantum idoneum instituer et eidem Abbatibus prefatam ecclesiam conferrent cum onerem faciendi perpetua residentia et provideri de omnibus supra constitutis et que canonici prefacti ad minus quolibet ipsos accedat ad dictam ecclesias ad celebrandis singulo [9° pro] mense, et in una ex dictis ecclesijs [vts] Sancti Laurentij retineat ut supra Santissimum Sacramentum, et alia Sacramenta, et in ecclesia Sancti Nicolai, fieri sepulturas et celebrari secundis et sextis ferijs totius anni pro defunctis et benefactoribus.
[nota a sinistra del testo:] Item adminus de sex tobaleis. Item pallio. Item de scabello. Item coopriri pro super eo. Item celebrari in dicta ecclesia ad minus semel in mense. Die luna ut Die veneris pro anima defunctos et benefactorum et semper dictam ecclesiam retineri clausa extra tempus celebrationis sub pena scutor 25 infra sex menses.
Sancti Constantij
In eodem territorio simili ad montes et in loco campestri est ecclesia Sancti Constantij ruralis et sine cura cuius est rector dominus Bernardinus magistri Marij de castro Sanctae Natoliae, in qua dicit missam solum in festo Sancti Constantij est bene cooperta et adapta ad celebrandum. Dominus mandavit santesijs infrascriptis dicta ecclesias semper retineri clausam clave ne fias stabulum bestiarum
Santesij
Post haec Dominus pro observatione [p'dcor'] instituit et creavit in santesios sancti Laurentij, Sancti Nicolai, Sancti Leonardi et Sancti Constantij ecclesiam prefactas Dominicum als Ciotto, et Joanne Cioccioni de decto castro in facultas et auctoritatibus recuperandi et recipiendi omnes fructus presentis anni dictas ecclesas. Ac etiam in futurum usque ad novam previsionem ad effectum ut ex ipsius fructibus et ipsius populi subventione, conficiendi et exequendi ut supra dictum fuit, et ita ibidem presentes promiserunt medio iuramento presentibus in manibus prefati Reverendi Vicarij presentibus Bartolomeo Ricci de Reati et supradicto domino Francisco Antonio Marocco Vicario foraneo testibus.
Corbaro, ecclesia Sanctae Mariae
[testo tralasciato]